زندگینامه حبش حاسب – ریاضیدان و اخترشناس
بیوگرافی حبش حاسب (زندگینامه دانشمندان)
در زندگی نامه حبش حاسب اینگونه آمده است که: احمد بن عبدالله مروزی ملقب به حبش حاسب در مرو بغداد متولد شد. حبش حاسب در زمان خلافت مأمون و معتصم عباسی در بغداد به فعالیت علمی می پرداخته است. ابن ندیم دو زیج دمشقی و مأمونی را تألیف حبش حاسب دانسته است و قفطی سه زیج را با نام هایی متفاوت از آن حبش می داند. امروزه دو نسخه خطی از زیج های حبش حاسب باقی مانده است که مشخص نیست کدام یک از زیج های مذکورند.
حبش حاسب که بود؟
حبش حاسب در پیشرفت مثلثات مسطحه و کروی نقش بسیار مهمی داشته است. حبش حاسب نخستین کسی است که تابع (ظل) تانژانت را ابداع کرده و به کار برده است. حبش حاسب برای حل مسائل نجوم کروی، جدول هایی براساس توابع گوناگون تنظیم کرد که بر زیج های بعد تأثیر زیادی داشت.
حبش حاسب نخستین بار با استفاده از قانون جذب و روابط مثلثاتی دقیق رابطه میان وقت روز و ارتفاع خورشید را به دست آورد.
به علاوه حبش حاسب ضابطه ای درباره رؤیت هلال ماه مطرح کرد که از نخستین ضابطه های رؤیت هلال در نجوم دوره اسلامی به حساب می آید. هم چنین حبش حاسب برای نخستین بار از نوعی روش محاسباتی (امروز موسوم به تکرار) برای محاسبه دقیق زمان میان خورشید گرفتگی بهره برده است که پیش از وی در تاریخ نجوم بی سابقه است.
ستاره شناسی
1-کار مجدد در مورد سند هند
2-زیج ممتحن، این اثر شناخته شده ترین کار حبش حاسب است، که بر پایهٔ کار بطلمیوس قرار دارد و مبتنی بر رصدهای خود حبش است.
3-شاه زیج، کوتاه ترین او
4-زیج دمشق
5-زیج مأمونی یا زیج عربی-زیج اخیر و زیج دمشق، به جای آن که بر مبنای گاه شماری یزدگردی یا سلوکی باشند، مبتنی بر تقویم هجری هستند
6-دربارهٔ رخامات و اندازه گیری ها
7-دربارهٔ کرات آسمانی
8-دربارهٔ اسطرلاب
9-دربارهٔ سطوح مورب و عمودی
10-دربارهٔ فواصل اختران
کارهای دیگر حبش حاسب در زمینهٔ اخترشناسی مشتمل بودند بر نظریه های مربوط به خورشید، ماه، و سیاره ها، عرض جغرافیایی ماه و سیاره‌ها، نظریهٔ اختلاف منظر، و نظریهٔ قابلیت رؤیت.
مثلثات
حبش حاسب برای حل مسائل اخترشناسی کروی، تبدیل مختصات، اندازه گیری های زمان و بسیاری مسائل دیگر به مثلثات روی آورد و با تعریف جیب (سینوس) و تنظیم جدول مماس و ابداع نسبتی به نام ظلٌ که امروزه تانژانت گفته می شود و سرانجام تهیه جداول معادلات اخترشناسی معیار به دست می دهد. حبش حاسب اولین کسی است که جداولی برای تابع های سینوس و تانژانت تهیه کرد او در حدود سال ۸۵۰ میلادی در زیج خود جدولی برای تابع های سینوس و تانژانت تهیه کرد. اختلاف بین دو درجه متوالی برای سینوس ها و تانژانت ها یک درجه بود و در هر دو مورد نتایج تا سه رقم شصت گانی درست بود.
حبش حاسب در فاصله سال های ۲۵۰- ۲۶۰ ق در حدود 100 سالگی درگذشت.
منبع : پرورش افکار
- ۹۶/۰۹/۲۳